Meerdere wegen bij het levenseinde – Zoektocht naar inzichten

Onder deze titel heeft de Academie Antroposofische Gezondheidszorg enkele maanden geleden een nascholingsdag voor zorgprofessionals georganiseerd. Deze nascholing werd verzorgd door leden van de Onderzoeksgroep van Stichting Wederzijds.
Voor de cursisten werd een uitgebreide hand-out van deze dag gemaakt. Zo is er een boekje van ruim 100 pagina’s ontstaan.
Vanuit de vraag ‘Maakt het uit hoe we sterven’ wordt beschreven wat ‘natuurlijk sterven’ is en wat de betekenis is van het stervensuur. Mensen kunnen kiezen voor bewust stoppen met eten en drinken. In het boekje vindt u informatie over wat er nodig is om dit proces goed te laten verlopen. Het is een vorm van natuurlijk sterven, waarbij eigen regie een rol speelt. Er is een verpleegkundige bijdrage over de mogelijkheden van uitwendige therapie tijdens het stervensproces. Ook vindt u informatie over Olibanum comp, een geneesmiddel in de laatste levensfase, dat bestaat uit gepotentieerde mirre, wierook en goud.
Inmiddels zijn deze boekjes uitverkocht. De auteurs beraden zich nog op de uitgave van een eventuele aangevulde en bijgewerkte versie van deze inhouden. We houden u op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen rond het boekje.

Vooraankondiging

THEMADAG WEDERZIJDS Najaar 2022

Stichting Wederzijds zal in het najaar van 2022 een themadag organiseren met als inhoud: ‘Wat kun je zelf doen om het lijden te verlichten? – uitwendige therapie in de laatste levensfase’.
De dag is bedoeld voor mensen die, als mantelzorger of als vrijwilliger, zorgen voor ernstig zieke mensen in de terminale fase. Er zal aandacht zijn voor de manieren om onrust weg te nemen en andere symptomen te verzachten door uitwendige behandelingen, zoals massage en inwrijving. Enkele verpleegkundigen die zich hierin hebben gespecialiseerd zullen hun kennis en ervaring met deze behandeling overdragen, waarbij ook verschillende soorten olie en zalf gebruikt worden .
Er kunnen maximaal 20 mensen meedoen aan deze dag /middag deelnemen. De themadag wordt gehouden in het midden van het land, eind oktober. Nadere gegevens zullen op onze website te vinden zijn. In onze najaars-nieuwsbrief kunt u er meer over lezen.”

De ‘Klankgroep’ van Wederzijds op zoek naar nieuwe leden – iets voor u?

Wonderlijk misschien die naam: ‘Klankgroep’? Ooit is die zo ontstaan, omdat de deelnemers aan deze groep niet alleen een ‘klankbord’ wilden zijn, maar ook zelf onderwerpen en thema’s wilden kunnen inbrengen – om naar het bestuur toe kunnen ‘klinken’.
Deze mensen die zich betrokken voelen bij Wederzijds komen in principe twee keer per jaar bij elkaar. Zij worden door het bestuur op de hoogte gehouden van waaraan gewerkt wordt en wat de plannen zijn. Het bestuur kan de leden van de Klankgroep om feedback vragen bij concrete onderwerpen. Daarnaast functioneren leden van de klankgroep als ‘ogen en oren’ van het bestuur, door te attenderen op ontwikkelingen in de actualiteit, rondom thema’s die in het aandachtsgebied van Wederzijds liggen.
Na twee jaar kon de Klankgroep dit voorjaar eindelijk weer bij elkaar komen, vanwege de corona-maatregelen kon het al die tijd niet. Het was heel goed om elkaar weer te zien en te spreken. De groep bleek wel wat uitgedund, omdat enkele mensen besloten hadden zich vanwege hun leeftijd terug te trekken. Anderen hadden inmiddels hun aandachtsgebied verlegd. Het zou bijzonder fijn en belangrijk zijn als er nieuwe mensen bijkomen! Hebt u interesse of wilt u meer weten, belt u dan met onze voorzitter Joukje Pothoven, 0317 414378. U kunt ook mailen naar info@wederzijds-stervenscultuur.nl

Gesprekscafé in Zeist weer open voor nieuwe mensen

Na de lange corona-periode is het weer mogelijk om nieuwe mensen uit te nodigen voor het Gesprekscafé over leven en sterven in Zeist. Dit café loopt al jaren en was in de afgelopen tijd alleen toegankelijk voor mensen die al vaker hadden deelgenomen en van wie de mailadressen bekend waren.
We spreken met elkaar over onze persoonlijke ervaringen rondom leven en sterven. Daarbij blijft wat er gezegd wordt onder ons.
U bent hartelijk welkom om zo’n bijzonder gesprek een keer mee te maken, te luisteren en mee te praten. Wie weet is het iets voor u. Deze onderwerpen zijn thuis en met vrienden niet zo gemakkelijk aan te kaarten.
De bijeenkomsten (iedere tweede vrijdag van de maand) zijn vrij toegankelijk en deelnemen is kosteloos.

Plaats: Wijkcentrum Binnenbos, Hoog Kanje 186, Zeist
Tijd: 10 juni 2022, 14.30 tot 15.45 uur
Gespreksleiding: Ingrid Deij, voormalig geestelijk verzorger in Hospice Heuvelrug
Verdere data in 2022, steeds op de tweede vrijdag van de maand:

Het gesprekscafé in Emmen zal in oktober weer van start gaan na de zomerstop.
www.wederzijds-stervenscultuur.nl/agenda/
Informatie over dit gesprekscafé krijgt u via de mail:
gesprekscafé.emmen@gmail.com

Nieuwe Penningmeester Wederzijds

In het bestuur zijn we blij met de komst van Immanuel Baan in het najaar van 2021 als nieuwe penningmeester. Hij volgde in die functie Thom Kloes op, die zich, door bestuurswerk elders, als penningmeester van Wederzijds moest terugtrekken.
Naast het penningmeesterschap sinds 2017 heeft Thom Kloes belangrijke initiatieven genomen, zoals de redactie van twee boeken die via Wederzijds konden worden verwezenlijkt: ‘De andere kant van euthanasie’, uitgegeven in de Gezichtspuntenreeks als nr 63, en ‘Het maakt uit hoe je sterft’, uitgegeven bij Christofoor, ISBN 9789060388693. We zijn Thom reuze dankbaar voor zijn enorme inzet!
Immanuel Baan is uitvaartbegeleider en werkzaam in de regio midden Nederland. Met een achtergrond vanuit de antroposofie en veel kennis en ervaring op het gebied van duurzaamheid begeleidt hij mensen bij het vormgeven van een passend en liefdevol afscheid. “De voorbereiding op het levenseinde en de overgang naar een andere wereld is voor degene die overgaat van groot belang, maar ook voor degenen die afscheid moeten nemen. Ik vind het mooi om mijn ervaring van mijn werk te kunnen inzetten in de stichting en kan tegelijkertijd weer veel leren van alle  activiteiten die we met Stichting Wederzijds ondernemen.

Financieel nieuws

We hebben in de afgelopen jaren met de stichting wat moeten interen op onze financiële ruimte. Mede door teruglopende activiteiten maar ook door minder donaties en hogere uitgaven. Binnenkort zullen de financiële jaarcijfers en het jaarverslag op de website worden gepubliceerd.
Om het voor alle geïnteresseerden makkelijker te maken, en ook voor ons als stichting, is er nu een mogelijkheid om door middel van een maandelijkse incasso een donatie te doen aan Stichting Wederzijds. Zo kunt u voor een beperkt bedrag – zonder dat u er aan hoeft te denken – het werk van Stichting Wederzijds steunen.

Wilt u een maandelijkse donatie doen door middel van een incasso machtiging? Dat kan door dit formulier te printen en per post aan ons toe te zenden.

Stichting Wederzijds is door de belastingdienst aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI fiscaal nummer 821122794), waardoor schenkingen fiscaal aftrekbaar zijn. Ook als u een lager bedrag doneert maar dat voor een aantal jaren vast legt komt u hiervoor in aanmerking.
Daarnaast is er natuurlijk een mogelijkheid om een legaat op te nemen in uw testament en kunt u via die weg schenken aan Stichting Wederzijds.
Wilt u meer weten over de mogelijkheden van schenken aan de stichting dan kunt u contact opnemen met onze penningmeester Immanuel Baan via het algemene email adres:  info@wederzijds-stervenscultuur.nl

ACTUELE ONTWIKKELINGEN – rond palliatieve zorg

Omslag bij KWF 
Artsen en verpleegkundigen moeten meer aandacht krijgen voor mensen die niet meer beter worden. Volgens het KWF wordt het zorgen voor ongeneeslijk zieken nu onvoldoende beheerst. Het kankerfonds is daarom gestart met de ondersteuning van een nascholingsprogramma Palliatieve Zorg voor zorgverleners werkzaam binnen de oncologie.
Uit het AD van 25 april:
“KWF trekt 1 miljoen euro uit om artsen en oncologisch verpleegkundigen bij te scholen op het gebied van palliatieve zorg. Zorg aan ongeneeslijk zieke patiënten is geen vast onderdeel van medische opleidingen zoals geneeskunde en verpleegkunde, verklaart directeur Johan van de Gronden van KWF. ,,In veel opleidingen is het enkel een keuzevak. Terwijl het voor ongeneeslijk zieke patiënten juist in de laatste levensfase ontzettend belangrijk is dat ze passende zorg krijgen.’’[…]
“Er heerst niet langer een taboe op kanker. Ook ontstaat steeds meer behoefte om te praten over de dood. Elk jaar overlijden in Nederland 45.000 mensen aan kanker. Zij verdienen een goede kwaliteit van leven en zorg die daar bij past. Zodat zij op een zo goed mogelijke manier invulling kunnen geven aan de tijd die hen nog rest.”
Hoe kijken we vanuit stichting Wederzijds hier naar?
In de ziekenhuizen leven artsen en patiënten samen in de hoop ‘de strijd’ tegen kanker te winnen. Motto daarbij is vaak: ‘opgeven is geen optie’. Men is meer gericht op een langer leven, dan op de kwaliteit van dat leven. Als een behandeling dan niet aanslaat komt pas op het laatste moment de vraag op, waar de patiënt zou willen sterven. Maar tussen uitbehandeld zijn en sterven ligt nog een hele weg.
Palliatieve zorg, in een hospice of thuis, maakt het immers mogelijk om het leven menswaardig, in verbondenheid met de naasten te kunnen loslaten. Daar zet Wederzijds zich graag voor in.
Dat KWF nu geld beschikbaar stelt om dit soort begeleiding te kunnen leren lijkt een koerswijziging, een initiatief dat ervoor kan zorgen dat zorgprofessionals in ziekenhuizen niet meer met lege handen staan als er geen behandeling meer mogelijk is. Dat brengt hopelijk teweeg dat zieke mensen niet in eenzaamheid hoeven worstelen met alle vragen die op hen afkomen als er ‘niets meer aan te doen is’. Er is immers nog zo veel dat er wèl te doen is: menselijkheid en nabijheid geven – en mogen ontvangen. Ook voor zorgmedewerkers belangrijk, het is de kern van een beroep in de medische zorg!
Ook uit het AD van 25 april: Sander de Hosson, auteur van het boek ‘Slotcouplet’ en longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen, is een van de initiatiefnemers van het programma. Vanuit de praktijk in het ziekenhuis kan hij zeggen:
“Er is altijd heel veel aandacht voor het lichaam bij mensen die ongeneeslijk ziek zijn – pijn, benauwdheid – maar wij vinden dat de psychologische kanten veel meer aandacht nodig hebben in de opleiding. Niet de tumor moet centraal staan, maar de hele mens. Dat heb ik echt wel moeten leren in de praktijk. Toen ik werd opgeleid had ik een week over palliatieve zorg en in mijn vervolgopleiding een uurtje, terwijl 40 procent van mijn vak eruit bestaat. In mijn ogen behandel je als dokter niet een tumor, maar een patiënt. Of nog beter: een mens”.
Iemand die hier zelf ervaring mee heeft is Jannie Oskam. Zij heeft uitgezaaide borstkanker en schreef het boek ‘Tussenland – over leven met de dood in je schoenen’.
Zij zegt in een interview: ‘Er komen zoveel vragen op je pad: voor welke behandeling ga je nog, wat is echt belangrijk voor je, hoe zie ik mijn eigen levenseinde? Het is fijn om artsen en verpleegkundigen te treffen die herkennen en begrijpen wat je meemaakt. Kleine vragen en opmerkingen kunnen grote gevoelens raken. Je merkt direct of een zorgverlener kaas heeft gegeten van palliatieve zorg’.
Sander de Hosson is ervan overtuigd dat goede palliatieve zorg voor terminale patiënten meer oplevert dan nog een extra behandeling.
‘Het kan er zelfs toe leiden dat ze langer leven, is aangetoond in een wetenschappelijke studie. Longkankerpatiënten die uitgebreide palliatieve zorg kregen, ervoeren niet alleen een veel hogere levenskwaliteit dan patiënten die alleen de standaardbehandelingen kregen. Ook leefden ze gemiddeld drie maanden langer. ,,Als er een nieuwe chemo op de markt zou komen met datzelfde effect, zou dat een enorme doorbraak zijn. Het is tijd dat we het taboe op de dood in spreekkamers doorbreken.’’

Meer hierover vindt u bij de NOS:
https://nos.nl/artikel/2426458-kwf-wil-ongeneeslijk-zieken-beter-begeleiden-ook-focus-op-kwaliteit-van-sterven

Vanuit het bestuur

Stichting Wederzijds is, via het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost Utrecht, betrokken bij een onderzoeksproject van ZonMw, met als titel ‘In gesprek met de burger’. ZonMw is de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Deze organisatie financiert gezondheidsonderzoek en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis – om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren.
De verwachte impact van dit project is dat meer ouderen zich bewust zijn van de (on)mogelijkheden van zorg rond het levenseinde en meer ouderen nagedacht hebben over en hebben gesproken met anderen over wensen met betrekking tot zorg rond het levenseinde.
Het onderzoek verloopt in 11 regio’s en wordt regionaal gedragen door de 12 Netwerken Palliatieve Zorg in Nederland.
Partners in het Netwerk Palliatieve Zorg Zuidoost-Utrecht organiseren publieksbijeenkomsten (o.a. in huisartsenpraktijken) met informatie over palliatieve zorg en de (on)mogelijkheden daarvan, om zo het nadenken hierover te stimuleren. Tijdens de bijeenkomsten is er tijd voor vragen en debat. Met behulp van vragenlijsten vóór, kort na en een half jaar na de bijeenkomsten wordt gemeten of de bijeenkomsten bijdragen aan bewuster nadenken over het levenseinde.
Er zijn allerlei publieksbijeenkomsten georganiseerd, o.a. in Zeist op woensdagmiddag 11 mei in de Raadzaal van het Gemeentehuis in Zeist. Naast vele anderen vertelde Ingrid Deij daar over het Gesprekscafé voor leven en sterven, dat in Zeist al bijna vijf jaar bestaat.
In Driebergen, Odijk en Wijk bij Duurstede zijn voor de komende maanden nog meer bijeenkomsten gepland op 2 en 30 juni en op 5 juli. Meer informatie over deze vier bijeenkomsten en om u aan te melden vindt u hier: zuidoostutrecht@weetuwatuwilt.nl

Meer informatie over deze bijeenkomsten in het hele land vindt u hier: palliaweb.nl/netwerk-utrechtstadenzuidoost/nieuws/praktijkproject-palliantie-gereedschapskist

NIEUW VERKRIJGBAAR ‘Handige en zinvolle tips – als mijn levenseinde nadert’

– Ingrid Deij

Dezelfde organisatie, Netwerken Palliatieve Zorg Utrecht Stad en Zuidoost Utrecht, heeft een boekje uitgewerkt waarin aandachtspunten rond het levenseinde kunnen worden opgeschreven. Het boekje is heel handig in twee delen opgezet, ieder deel aan een kant van het boekje. Aan de ene kant heet het ‘Handige & Zinvolle Tips – als mijn levenseinde nadert’. Hier vindt u de volgende onderwerpen: ‘gesprek met arts’, ‘beslissingen’, ‘ondersteuning’, ‘behandelingen’ en (niet onbelangrijk) ‘mijn adressen’. Er zijn veel tips en mogelijke vragen te vinden – naast notitieruimte om de eigen voorbereiding in op te schrijven of na afloop van een consult of een belangrijk gesprek in korte notities de hoofdpunten vast te leggen. De andere kant van het boekje heeft als titel ‘Als ik nadenk over mijn laatste levensfase dan wil ik graag…’ Daar is ruimte voor ‘mijn verhaal’, ‘mijn ideeën en wensen over mijn leven’
Het boekje kunt u hier downloaden als PDF
U kunt het gedrukte boekje ook kosteloos bestellen.

Vooraankondiging Congrestival NIEUW BAKJE TROOST

Van oude tradities naar nieuwe rituelen

In het laatste weekend van oktober vindt voor de 2de keer het Congrestival NIEUW BAKJE TROOST plaats. Stichting Wederzijds was afgelopen jaar ook al aanwezig op het Congrestival. Met het congrestival willen de organisatoren meer bewustzijn creëren op allerlei gebieden rond het levenseind. Tijdens verschillende lezingen en workshops wordt gesproken over de thema’s voorbereiden, afscheid nemen en rouw. Daarbij staat NIEUW BAKJE TROOST voor het laten zien van andere, minder bekende mogelijkheden in die gebieden. Met de ondertitel “van oude tradities naar nieuwe rituelen” wordt ook zichtbaar waar deze nieuwe mogelijkheden vaak vandaag komen. Door oude vaste tradities om te vormen naar actuele nieuwe rituelen kunnen we weer toegang krijgen tot een nieuw beleven van datgene waar we steun aan beleven in het leven als we te maken krijgen met het voorbereiden op de dood, het afscheidnemen en de rouw.

Meer informatie over het congrestival dat in Antropia in Driebergen zal plaatsvinden vindt u op de website: www.nieuwbakjetroost.nl

DE SIRE-CAMPAGNE

U hebt waarschijnlijk wel iets van de SIRE- campagne gezien en gehoord, die aandacht vroeg voor hoe we reageren op mensen die ongeneeslijk ziek zijn of een dierbare hebben verloren.
Heel wat ‘dooddoeners’ kwamen langs om ons bewust te maken hoe we meer persoonlijk  en met medeleven kunnen spreken met mensen die in de ruimste zin van het woord worden geconfronteerd met het sterven.

Een bijzonder waardevolle campagne! Op 24 mei wordt een webinar gehouden waarin wordt teruggekeken naar deze campagne.