ISBN 978-94-6461-063-5
Boekbespreking door Ingrid Deij
In de huidige tijd bespreken heel wat mensen de manier waarop zij zouden willen sterven met hun dokter. Ze leggen hun wensen vast in een levenstestament of in een wilsverklaring. Er bestaat kennelijk behoefte aan een soort zekerheid rondom het levenseinde. Mensen kunnen oprecht vertellen hoe fijn het voelt dat dit is vastgelegd, het is een grote zorg minder. Vertrouwen dat je zult sterven ‘op je eigen tijd’, zoals het vroeger was, lijkt in deze tijd met zijn vele keuzes op dit gebied niet meer zo voor de hand te liggen.
Carolien Leusink heeft wat zij ‘natuurlijk sterven’ noemt onderzocht, vanuit de eigen ervaring dat het moment en de manier van sterven er toe doen. Voor dit boek verzamelde zij ervaringen van mensen met natuurlijk sterven. Ervaringen met plotseling sterven, sterven van kinderen, geleidelijk toegroeien naar het sterven, het meebeleven van het overgaan. Verhalen over keuzes die gemaakt zijn rond de behandeling, over het verdiepen van relaties in de laatste maanden, weken en dagen van het leven van een dierbaar mens en zelfs van dieren. Prachtig om als lezer de weg te kunnen meebeleven die mensen kiezen en gegaan zijn, met alle intensiteit van liefde en rouw. Deze 26 verhalen vormen het eigenlijke hart van het boek.
Het eerste deel van het boek heeft als titel ‘Meningen’. Daarin wordt besproken wat natuurlijk sterven inhoudt, in tegenstelling tot ‘onnatuurlijk sterven’, waarom natuurlijk sterven de voorkeur heeft van de schrijfster en wat bij het natuurlijke stervensproces kan ondersteunen. Het derde deel bevat eigen gedichten over ouderdom, ziekte, sterven, dood, troost. Erna volgt een Appendix, waarin de werking van reguliere en natuurlijk medicatie worden genoemd, met tips voor pijnbestrijding, het behandelen van slaapproblemen, angst en onrust met natuurlijke middelen.
In het nawoord pleit de auteur voor een herwaardering voor de levensfase van ouderdom en dood, en voor een herstel van vertrouwen in het natuurlijk verloop van deze levensperiode, die zij beschrijft als het ‘slotakkoord van het concert des levens’.
Op de uitgebreide literatuurlijst wordt duidelijk dat de auteur zich heel breed heeft georiënteerd. Zij citeert (onder velen meer) de Dalai Lama, Elisabeth Kübler-Ross, Eben Alexander, Sri Sathya Sai Baba, Ineke Koedam, Zoltan Schermann, Els van Wijngaarden en Sander de Hosson.
Zo kan ieder zelf op zoek gaan naar de eigen weg.
